Δεν γνωρίζουμε πότε αναπτύχθηκε ο οικισμός του μεταχριστιανικού Αρκαλοχωρίου. Είναι βέβαιο ότι κατοικήθηκε στην περίοδο της Ενετοκρατίας και ανήκε διοικητικά στην περιφέρεια του "Belvedere" ή επαρχία «Ριζόκαστρου». Το Αρκαλοχώρι κατοικήθηκε σε όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής εποχής.

Η πρώτη επίσημη καταγραφή του τοπωνυμίου "Arcolecorio" απαντάται το 1394. Είναι βέβαιο ότι το τοπωνυμίο συνδέεται με το όνομα του αρχοντορωμαίου[1] «Αρκολέοντος», -ένα από τα δώδεκα (σύμφωνα με την παράδοση) αρχοντόπουλα της Κρήτης-. Kατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο (961 - 1204 μ.Χ.)και σύμφωνα με την παράδοση τα «αρχοντόπουλα» απέκτησαν αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, έγιναν κύριοι εκτεταμένων περιοχών και φορείς της βυζαντινής εξουσίας. Οι προαναφερόμενοι άρχοντες - φεουδάρχες εγκαταστάθηκαν στη Μεγαλόνησο μετά την ανακατάληψη του νησιού από το Νικηφόρο Φωκά με σκοπό να επαναφέρουν την Κρήτη στην αγκαλιά της αυτοκρατορίας.

Γνωρίζουμε επίσης ότι κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου η περιοχή ανήκε στην επισκοπή Αρκαδίας. Στην κωμόπολη βρίσκεται ο κατάγραφος ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου με αξιόλογες τοιχογραφίες (14^ου και 15^ου αι.) της Κρητικής Σχολής.

Δυστυχώς οι ελάχιστες ιστορικές πληροφορίες από την προχριστιανική και μεταχριστιανική περίοδο έως το 14^ο αιώνα, δεν είναι σε θέση να φωτίσουν την ιστορική πορεία του Αρκαλοχωρίου.

Η προέλευση της ονομασίας του οικισμού δεν είναι βέβαιη. Η πρώτη αναφορά στο χωριό ανιχνεύεται στο 16^ο αιώνα. Όμως τα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας είναι εντονότατα και αποδεικνύουν ότι ο τόπος κατοικήθηκε σε μεγάλη έκταση και για μεγάλη διάρκεια. και ότι γνώρισε πολιτισμική ανάπτυξη.

Γύρω από το Αρκαλοχώρι και σε ακτίνα 3 - 5 χιλιομέτρων, ο επισκέπτης θα συναντήσει πολλά ίχνη πολιτισμών και περίφημες αρχαιολογικές θέσεις . Πλήθος δε τοπωνυμίων της περιοχής υποδεικνύουν μικρές ή μεγάλες εγκαταστάσεις του παρελθόντος. Η σημαντικότερη αρχαιολογική θέση στον Δήμου, θεωρείται το «Σπήλαιό Αρκαλοχωρίου» στο οποίο βρέθηκαν οι περίφημοι χρυσοί και χάλκινοι διπλοί πέλεκεις.

Η κωμόπολη διαθέτει όλες τις βασικές δημόσιες Υπηρεσίες, Τράπεζες, εμπορικά καταστήματα, καφετέριες και χώρους αναψυχής, όμορφες ταβέρνες και εστιατόρια, καθώς και ικανοποιητική υποδομή για να καλύψει απαιτήσεις σημαντικού αριθμού επισκεπτών. Στην έδρα του Δήμου στεγάζεται επίσης μια ολοκληρωμένη εκπαιδευτική αλυσίδα με επαρκή υποδομή και λειτουργούν σχολεία όλων των βαθμίδων εκτός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Παράλληλα λειτουργεί αθλητικό κέντρο, και δραστήριοι σύλλογοι όπως: Πολιτιστικός Σύλλογος, Σύλλογος Γυναικών Αρκαλοχωρίου, Κυνηγετικός Σύλλογος, ραδιοφωνικός σταθμός. Το Αρκαλοχώρι αποτελεί την έδρα αθλητικών ομάδων ποδοσφαίρου και καλαθοσφαίρισης (μπάσκετ).

Μετά την ίδρυση του Δήμου και πριν από τη σημερινή του (δεύτερη) διεύρυνση άρχισε να καταφαίνεται η αναπτυξιακή προσπάθεια που καταβάλλεται από τη Δημοτική Αρχή με τη δημιουργία της απαραίτητης υποδομής στην ευρύτερη περιοχή του. Η πολυσχιδής δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε κάθε τομέα (οικονομικό, βιοτεχνικό, εκθεσιακό, εγγειοβελτιωτικό, διοικητικό, πολιτιστικό, επικοινωνιακό, τουριστικό) είναι σε σημαντικό βαθμό ικανοποιητική και κυρίως με ορθολογιστική προοπτική.

Σήμερα, τόσο στην έδρα του Δήμου, όσο και στον Τσούτσουρο υπάρχει πλούσια ξενοδοχειακή υποδομή όπου ο επισκέπτης μπορεί να εξυπηρετηθεί με επάρκεια. Ο επισκέπτης συναντά άφθονα, καλαίσθητα και πλούσια σε ποικιλία εδεσμάτων ταβερνάκια που υπάρχουν τόσο στο Αρκαλοχώρι όσο και σε διάφορα χωριά που τιμούν τη φημισμένη κρητική κουζίνα (Μοναστηράκι, Σκινιάς κτλ).

[1] Αρχοντορωμαίοι στο Βυζάντιο oνομάζονταν όσοι ανήκαν στην τάξη των ευγενών σύμφωνα με την κοινωνική κατάταξη των βυζαντινών. Ήταν οι προνομιούχοι, οι Δυνατοί του Βυζαντίου. Ως γνωστό οι βυζαντινοί περιφρονούσαν το όνομα «Έλληνες» και το θεωρούσαν υβριστικό χαρακτηρισμό. Μόνο στα τελευταία χρόνια της αυτοκρατορίας το όνομα Έλλην αποκαταστάθηκε στη συνείδηση των βυζαντινών.